Op dinsdag 31 oktober vond het najaarscongres van de NVP plaats, waar Joris Luyendijk sprak over het fenomeen de 'zeven vinkjes'. Met ruim honderd HR-professionals deelde hij inzichten en praktijkvoorbeelden die aantonen dat leidinggevende posities in organisaties vaak worden bekleed door een 'zevenvinker'. Deze zeven vinkjes staan voor hoogopgeleide, blanke, hetroseksuele mannen met minimaal één hoogopgeleide ouder die in Nederland is geboren.
Joris Luyendijk, zelf een zevenvinker, benadrukte de noodzaak van de bewustwording hiervan binnen HR-afdelingen. Hij liet zien wat er gebeurt als we ons meer richten op het aanvinken van diversiteit in plaats van het herhalen van hetzelfde patroon. De boodschap was duidelijk: HR speelt een essentiële rol bij het veranderen en het aanmoedigen van diversiteit in de organisatie en ook met name in hogere managementfuncties.
Als je één vinkje mist
Zo’n vijftig jaar geleden werden vrouwen nog gedwongen te stoppen met werken als ze een kind kregen. Zij hadden niet hetzelfde recht om te blijven werken als een man. Hoewel de verschillen tussen mannen en vrouwen tegenwoordig minder uitgesproken zijn, bestaan ze nog steeds. Het verschil onderscheidt zich vaak in subtiele vormen en is elke dag merkbaar.
Tijdens ontwikkelgesprekken op de werkvloer wordt er tegen een vrouw overduidelijk vaker gezegd dat ze zichtbaarder mag zijn dan dat dat tegen een man wordt gezegd. Dit impliceert dat ze meer in lijn moeten zijn met traditionele mannelijke gedragspatronen. Maar daarbij komt al snel het gevaar om de hoek kijken dat wanneer zij haar mening niet onder stoelen of banken schuift, ze wordt bestempeld als ‘een pittige tante’. Bij mannen wordt hetzelfde gedrag daarentegen gezien als assertief of als iemand die zijn mannetje staat, in plaats van een ‘pittige oom’ genoemd te worden. Daarbij krijgen vrouwen ook sneller een stempel als ‘hysterisch’ of ‘vals’. Deze gender gerelateerde termen zie je ook terug bij het vinkje hetero. In tegenstelling tot het scheldwoord homo, heeft hetero geen negatieve interpretatie die vaak wel met homo worden geassocieerd.
Het is belangrijk op te merken hoeveel impact één enkel vinkje al heeft. De manier waarop een boodschap wordt ontvangen, varieert aanzienlijk afhankelijk van de achtergrond van de boodschapper. Een hoogopgeleide, blanke, heteroseksuele man wordt vaak gezien als een autoriteit waarvan men eerder geneigd is advies aan te nemen. Dominant gedrag van een zevenvinker wordt doorgaans dan ook beloond, terwijl dit gedrag bij anderen vaak wordt bestraft. Dit benadrukt de noodzaak van bewustzijn en verandering in onze reacties op diversiteit.
Essentiële levenservaring
Het is gebleken dat zowel mannen als vrouwen met laagopgeleide ouders en een gestapelde opleiding ware doorzetters zijn met veel inlevingsvermogen, aanpassingsvermogen en incasseringsvermogen. De sociale klasse verdient dan ook een eerlijke kans in de overweging binnen een wervingsproces. Zij tonen hun vastberadenheid en overstijgen de norm. In tegenstelling tot een zevenvinker die niet dezelfde strijd heeft hoeven voeren voor zijn positie en daardoor waardevolle levenservaring heeft gemist.
Cultuur
“Typische zevenvinkers hebben een oppervlakkig beeld van cultuurverschillen”, vindt Joris Luyendijk. Zo wordt een buitenland ervaring tijdens je studie gewaardeerd op je cv, maar eerlijk is eerlijk, vaak zat je toen met medestudenten bier te drinken in de stad. Terwijl het door en door kennen van een andere – bijvoorbeeld Turkse – cultuur omdat je daar iedere zomer enkele weken naartoe gaat om familie te bezoeken en de verschillen met Nederland op die manier echt ervaart, niet als waardevolle buitenland ervaring wordt gezien.
Cultuur wordt vaak geassocieerd met eten, muziek, kleding en taal, maar het gaat verder dan dat. Het gaat om de gewoontes en het begrijpen van nuanceverschillen door de manier waarop dingen worden gezegd. Joris licht dit toe met een voorbeeld wat hij zelf heeft ervaren door een paar jaar in Engeland te werken. “De Engelse taal versta ik goed, dat wil zeggen dat ik woord voor woord kan verstaan wat er wordt gezegd, maar ik begreep lang niet altijd wat er werd bedoeld. Dit heeft te maken met nuanceverschillen in de manier van praten die je moet leren kennen of misschien wel alleen begrijpt als je daarmee bent opgevoed. Zo werd er tijdens een overleg gezegd dat iets een goed idee is. Met mijn letterlijke vertaling van deze woorden ging ik ervan uit dat het voorstel was goedgekeurd. Later bleek dat door de manier waarop dit werd gezegd voor iedereen duidelijk was dat dit plan niet uitgevoerd gaat worden. Het was een nuanceverschil in de manier waarop het werd gezegd waardoor iets meteen een andere betekenis krijgt.”
De norm ontmantelen
Er wordt vaak gezegd dat je binnen de organisatie jezelf kunt zijn, maar is dat wel zo? De norm ligt nog vaak bij de zeven vinkjes, terwijl maar drie procent van de Nederlandse bevolking alle zeven vinkjes kan afvinken. Iemand die niet aan de norm voldoet, kan dan ook nooit helemaal zichzelf zijn. De mentaliteit van: ‘Als het lukt om je aan te passen aan ons, zodat wij ons niet hoeven aan te passen, dan mag je erbij’ willen we dan ook ontmantelen.
Mensen zonder zeven vinkjes hebben een grotere strijd moeten leveren voor de plek waar ze nu staan. Hierdoor is vechtlust, inlevingsvermogen en aanpassingsvermogen opgebouwd wat heel waardevolle eigenschappen zijn voor je personeel, ook in de hogere managementfuncties.
Wat ga jij eraan doen om de huidige norm te ontmantelen en de diversiteit te vergroten? Dit is een vraag die tijdens de afsluitende borrel nog veelvuldig werd besproken en waar deze HR-professionals zich de komende tijd over gaan buigen.
“We zijn geïnspireerd om heel veel HR-acties te ondernemen en zo de norm op te rekken”, vertelt Irene Oerlemans, voorzitter van de NVP.
