In de beste bedrijven komt het voor dat medewerkers het niet zo nauw nemen met normen en waarden. Vaak is de leidinggevende de laatste die daar achterkomt omdat juist dit soort medewerkers uitstekend weet hoe zij hun schimmige zaakjes moeten maskeren.

• De Wet 'Huis voor klokkenluiders' verplicht grote bedrijven om een regeling te hebben voor het intern melden van misstanden.
• Een medewerker mag niet benadeeld worden omdat hij een melding heeft gedaan.

Wat zijn misstanden?
Het is zeer schadelijk voor je organisatie als je onbetrouwbare medewerkers in je midden hebt. Niet alleen gebeuren er dingen die het daglicht niet kunnen verdragen, maar ook de andere medewerkers lijden eronder. Zij willen geen verrader zijn, maar zij zien ook zaken waar zij het helemaal niet mee eens zijn. Het is daarom voor de leidinggevende belangrijk om een omgeving te scheppen waarin misstanden vrijelijk en zonder consequenties intern gemeld kunnen worden. Dat is niet alleen goed voor de organisatie en haar medewerkers, maar ook wat je op grond van de Wet Huis voor klokkenluiders verplicht bent te doen.

Voorbeelden van misstanden

• In een verpleegtehuis werken 20 mensen op afdeling 4. Van twee medewerkers is bekend dat zij geregeld geld en spullen van de cliënten achterover drukken.
• Bij een notariskantoor is een notaris werkzaam die voor ‘bepaalde cliënten’ akten opstelt en antedateert. Van zijn klerk, zijn secretaresse en zijn stagiaire verwacht de notaris dat zij aan deze praktijken meewerken.
• Bij een bouwbedrijf wordt op de afdeling inkoop standaard een categorie lichter materiaal besteld dan door het calculatiebureau is berekend, terwijl de zwaardere categorie materiaal wel aan de klanten wordt doorberekend.

Waar kunnen medewerkers met hun zorgen terecht?
Als zich binnen een bedrijf dit soort misstanden voordoen, dan is het belangrijk dat de medewerkers een plek hebben waar ze naartoe kunnen om daar melding van te maken. Als die plek er binnen het bedrijf niet is, dan is de kans aanwezig dat de medewerkers de misstanden extern melden. Met alle gevolgen (negatieve publiciteit, onderzoeken van officiële instanties e.d.) van dien.

Wet Huis voor klokkenluiders
Sinds 1 juli 2016 geldt de Wet Huis voor klokkenluiders. De bedoeling van de wet is dat het melden van een vermoeden van een misstand door werknemers wordt verbeterd en dat de melder beter wordt beschermd tegen benadeling. Deze wet verplicht werkgevers daarom om een regeling te maken waardoor hun medewerkers in de gelegenheid zijn om misstanden intern aan te kaarten. Bovendien creëert de wet een plek waar medewerkers die intern niet worden gehoord veilig terecht kunnen om hun zorgen te uiten.

Mogelijkheid tot intern aankaarten van misstanden
Werkgevers met 50 of meer medewerkers zijn verplicht om een regeling te hebben voor het melden van misstanden. De regeling moet toegankelijk zijn voor al het personeel; de werknemers en leidinggevenden moeten bekend zijn met het bestaan van de regeling en de werking ervan.

In de regeling moeten de volgende zaken (minimaal) staan:

• dat wanneer een medewerker een vermoeden van een misstand meldt, deze adequaat wordt onderzocht; en
• dat – als het vermoeden juist blijkt te zijn – het bedrijf maatregelen treft om de misstand op te lossen en de schadelijke gevolgen ervan zoveel mogelijk weg te nemen; en
• dat een werknemer die het vermoeden van een misstand meldt, wordt beschermd tegen benadeling binnen de organisatie.

Het Huis
De Wet Huis voor klokkenluiders regelt dat daadwerkelijk een ‘huis’ (in de vorm van een feitelijk gebouw en/of digitale plek) wordt opgericht waar klokkenluiders terecht kunnen voor 1) advies over melding van misstanden en 2) onderzoek naar gemelde misstanden.

De belangrijkste regels op een rijtje

• Een medewerker die (een vermoeden van) een misstand meldt, mag daardoor niet worden benadeeld.
• Als een medewerker vindt dat hij door de werkgever wordt benadeeld als gevolg van zijn melding, dan kan hij dat door ‘het Huis’ laten onderzoeken.
• Werkgevers (met 50 of meer medewerkers) zijn verplicht om een regeling te hebben.
• Medewerkers die met (een vermoeden van) een misstand zitten, kunnen in ‘het Huis’ vertrouwelijk terecht voor onafhankelijk en gratis informatie, advies en ondersteuning.
• Een werknemer met (een vermoeden van) een misstand moet in beginsel eerst een interne melding doen bij zijn werkgever.
• Als de werknemer een interne melding heeft gedaan, dan kan hij een externe melding doen bij ‘de instantie die daarvoor het meest in aanmerking komt’ (een toezichthouder of inspectie bijvoorbeeld) of bij ‘het Huis’;