Ongeveer 43% van de Nederlanders krijgt ooit te maken met een psychische aandoening. Een deel daarvan denkt dat openheid hierover ervoor kan zorgen dat je geen vast contract krijgt aangeboden of dat het doorgroeimogelijkheden in de weg zal staan.

Evelien Brouwers, hoogleraar Psychische Gezondheid en Duurzame Inzetbaarheid in Arbeid aan de Tilburg University doet als een van de weinigen in Nederland onderzoek naar stigma op de werkvloer rondom psychische problemen. In een interview voor BNR Radio over het thema Psyche en Werk vertelt ze meer over dit onderzoek.

Zo’n 43% van de Nederlandse bevolking krijgt ooit te maken met een psychische aandoening, waarbij burn-outs, zware rouw of stress door bijvoorbeeld schulden nog niet zijn meegerekend. Een psychische aandoening is dus geen uitzondering meer. Toch laat een onderzoek onder 1200 werkende Nederlanders zien dat zo’n 70% denkt dat openheid over een psychische aandoening ervoor kan zorgen dat je bij een tijdelijk contract geen vast contract krijgt aangeboden. Ook denkt de helft dat het de doorgroeimogelijkheden in de weg zal staan. Hiertegenover staat dat zo’n 75% vindt dat je hier wel open moet kunnen zijn of dit ook is geweest.

Leidinggevenden zijn terughoudend
Wanneer werd gekeken naar leidinggevenden bleek dat 64% aangeeft een werknemer niet aan te nemen als deze een psychische aandoening heeft en zelfs een op de drie dit niet doet als de werknemer in het verleden een psychische aandoening heeft gehad. Bij doorvragen bleek echter dat slechts 7% een negatieve ervaring had gehad en meer dan 50% positieve ervaringen melden. Het stigma lijkt te worden gevoed door vooroordelen. Zo krijgen mensen met autisme nog geregeld de vergelijking met Rain Man te horen, terwijl deze film inmiddels meer dan dertig jaar oud is. Ook onwetendheid over psychische aandoening en hoe men hier het beste mee om kan gaan dragen bij aan het negatieve beeld en de terughoudendheid van de leidinggevenden.

Meer voordelen, maar nadelen wegen zwaarder
Opvallend is dat hoewel Brouwers vindt dat er meer voordelen dan nadelen zitten aan open zijn over een psychische aandoening, zij het niet altijd verstandig vindt om dit ook daadwerkelijk te delen. Daarvoor is het bestaande stigma gewoonweg nog te groot. Zo laat een van haar onderzoeken, waarbij aan vier (werkgevers, mensen met een psychische aandoening, hulpverleners en HR-professionals) werd gevraagd of zij voordelen zagen in meer openheid, zien dat iedere groep hierachter staat: de werkgever vond het positief dat hij de werknemer beter kon helpen, de werknemer kon zichzelf zijn en de hulpverlener vond het bijdragen aan het welzijn van de werknemer. De HR-professional echter wist zo precies wie hij juist niet aan moest nemen. Hierbij dient wel te worden opgemerkt dat HR uiteindelijk handelt uit naam van de werkgever.

Re-integratietraject vanuit de overheid
Hier ligt dan ook een groot knelpunt: bedrijven willen graag meer openheid, maar zijn huiverig voor de extra kosten, tijd en inspanning die er mogelijk bij komen kijken. Het recente besluit van het kabinet om 18 miljoen euro uit te trekken om mensen met een psychische aandoening sneller aan het werk te helpen, zou hier een positieve bijdrage aan kunnen leveren. Met het bedrag kan UWV vanaf begin 2022 2.300 re-integratietrajecten starten. De methode, Individuele Plaatsing en Steun, helpt mensen al met de zoektocht naar een baan terwijl ze nog hulp van de GGZ krijgen.

Uit een proef die nog loopt, blijkt dat de methode relatief goed werkt: 44 procent van de deelnemers vindt binnen 2,5 jaar werk. Bij andere methodieken geldt dit voor slechts een kwart van de mensen met een psychische aandoening.